باب الامام

بابُ الْاِمام اصطلاحی است برای برخی اصحاب خاص و نزدیک امامان شیعه(ع) که وکالت برخی امور را عهده‌دار بودند. این اصطلاح توسط خود امامان(ع) استفاده نشده است.

باب الامام

مولفان کتب تراجم و مناقب ائمه شیعه(ع)، از جمله ابن شهرآشوب و ابن صباغ افرادی را به عنوان باب (یا بوّاب) هر یک از ائمه(ع) معرفی کرده‌اند. قرائن نشان می‌دهند که این افراد با ائمه(ع) ارتباط خاص داشته‌اند و علاوه بر بهره‌وری از علوم و معارف ایشان، در برخی امور وکیل و مباشر کارهایشان و در شرایط حسّاس سیاسی، واسطه ائمه(ع) و پیروان آنان بوده‌اند.

افرادی که از آنان با عنوان «باب ائمه(ع)» تعبیر شده، عبارتند از:

• سلمان، باب امام علی(ع).
• قَيْسُ بْنُ وَرْقَاءَ معروف به سفینة، رشید هجری و قیس بن عبدالرحمن باب امام حسن مجتبی(ع).
• رشید هجری باب امام حسین(ع).
• ابو خالد کابلی و یحیی بن ام الطویل باب امام سجاد(ع).
• جابر بن یزید جُعْفی باب امام باقر(ع).
• محمد بن سنان یا مفضل بن عمر باب امام صادق(ع).
• مفضّل بن عمر یا محمد بن فضل باب امام موسی کاظم(ع).
• محمد بن راشد یا محمد بن فرات باب امام رضا(ع).
• عثمان بن سعید سَمّان یا عمر بن فرات باب امام جواد(ع).
• عثمان بن سعید عَمری یا محمد بن عثمان باب امام هادی(ع).
• حسین بن روح نوبختی یا عثمان بن سعید باب امام حسن عسکری(ع).
• نُوّاب أربعه باب‌‌های امام زمان(عج) که طبرسی از آنان به عنوان «الابواب المرضیون و السفراء الممدوحون؛ باب‌های مورد رضایت و سفیران مدح‌شده» نام می‌برد و عبارتند از حسین بن روح نوبختی، عثمان بن سعید عَمری، محمد بن عثمان بن سعید و علی بن محمد سمری.

امامان(ع) و لفظ باب

هرچند تعبیر «باب» در برخی از کتب تراجم و مناقب برای یاران نزدیک و خاص ایشان به کار رفته، ولی این واژه در بیانات خود امامان(ع) به کار نرفته است و محدثان و رجالیون نیز از استعمال آن در جهت مثبت پرهیز کرده‌اند. از این رو نواب اربعه را عموماً «سفرا» و «وکلاء» می‌خوانده‌اند و از نمایندگان امام کاظم(ع) به «قُوّام» تعبیر می‌کرده‌اند. در مقابل، از کسانی چون نمیری و شلمغانی، به عنوان مدّعیان «بابیت» نام می‌برده‌اند.

مدعیان بابیت

کسانی بوده‌اند که خود را به دروغ باب ائمّه(ع) معرفی می‌کرده‌اند ولی به تکذیب و نفرین ایشان گرفتار می‌شده‌اند. به عنوان نمونه کشی، از علی بن حسکه، قاسم یقطینی، محمّد بن فرات و ابن بابا نام برده که ضمن نشر افکار انحرافی، مدّعی بابیت امام عسکری(ع) و امام رضا(ع) بوده‌اند، ولی ائمه(ع) به شدت از آنان انتقاد کرده و مورد لعن قرار دادند و شیعیان را از تماس با ایشان بر حذر داشته‌اند.

پانویس

منابع

• ابن ابی‌الثلج بغدادى‏، محمد بن احمد، تاریخ اهل البیت نقلا عن الائمه(ع)، تحقیق و تصحیح محمد رضا جلالی حسینی، قم،‌ مؤسسه آل البیت، ۱۴۱۰ق.
• ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، قم، نشر علامه، ۱۳۷۹ق.
• ابن‌صباغ، الفصول المهمة فی معرفة احوال الائمة علیهم السلام، بیروت ۱۴۰۸ق-۱۹۸۸م.
• زریاب، عباس و حسن طارمی، «باب(۱)»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۱، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش.
• طبرسی، احمدبن علی، الاحتجاج ، بیروت، چاپ محمد باقر موسوی خرسان، ۱۴۰۱ق-۱۹۸۱م.
• کشی، محمد بن عمر و محمد بن حسن طوسی، رجال الکشی- اختیار معرفة الرجال، تحقیق و تصحیح حسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه مشهد، ۱۴۰۹ق.

پیوند به بیرون

• مقاله باب در